Oktober 2009 viel een van de grootste banken van Nederland om, eentje die verantwoordelijk was voor 10% van al het spaargeld in ons land. Hoe kan een relatief gezonde bank met een goede liquiditeitsbalans zo plotseling omvallen? In het derde deel van deze serie zal ik dit zo goed mogelijk proberen te duiden.
Het faillissement van DSB Bank is in directe zin ook niet het gevolg van de kredietcrisis, maar vooral door een “normaal” liquiditeitstekort. Dit gebeurt wanneer de bank zijn eigen vermogen verliest, of zoals in het geval van DSB; spaarders die met de centen onder de arm de benen namen. Omdat de bank niet tijdig nieuwe financiering kon vinden kwam er dus een liquiditeitstekort, terwijl de bank juist bekend stond om zijn goede liquiditeitsbalans. De DSB was bijvoorbeeld de enige bank die tijdens het grootste gedeelte van de crisis boven de 8% liquiditeitsnorm bleef. Ook aan dit sprookje kwam een einde. De langdurige verplichtingen van de bank bleken te veel met kortlopende spaargelden gefinancierd, ook het eigen vermogen bleek veel te laag.
DSB was verder erg inventief. De bank liep vooral binnen op koopsompolissen die zei sloten in de vorm van overlijdensrisicoverzekeringen of arbeidsongeschiktheidsverzekeringen, en koppelden deze dan aan de hypotheeklening die de klant had bij de bank. De koopsom van de verzekering werd aan DSB betaald uit een verhoging van de hypotheeklening. Het afsluiten van een (overlijdens)risicoverzekering naast een hypotheek is niet zo gek, het risico van je overlijden afdekken terwijl je een grote schuld aangaat is vrij logisch zelfs, wel is het ongebruikelijk om deze verzekering in één keer te betalen, wat bij koopsompolissen dus het geval is. Normaliter gebeurt dit door een vast bedrag per maand. Er wordt gesteld dat de bank wel 80% provisie in rekening bracht van de koopsom, hoewel DSB zelf zegt dat het om 51% gaat, en dit niet ongebruikelijk was in de branche. Een provisie moet je als volgt zien. Jij koopt bij de groothandel een stapel ijsjes voor 5 euro. Deze verkoop je voor 2 euro per stuk. Het geld wat je per ijsje verdient, is dan in feite je provisie. Alleen verkocht de DSB geen ijsjes, maar keiharde woekerpolissen. Is de bank niet aan te rekenen trouwens, AEGON en een aantal andere grote banken deden net zo hard mee. Alleen werd dit een nagel aan de doodskist van DSB, terwijl AEGON na staatssteun vrolijk verder ging.
Door de koopsompolis die met de hypotheek verekent werd, werden deze leningen in vergelijking met de marktwaarde van de woning waar hij op afgesloten werd vaak veel te hoog, maar ook te hoog als je naar het inkomen kijkt van de klant. Daardoor werd de kans tot afbetaling dus kleiner. Nadat enkele programma’s aamndacht besteden aan het onderwerp en een onderzoek instelden, kwam naar voren dat in veel gevallen het geleende bedrag de marktwaarde van de woning ver oversteeg (huis stond onder water) Normalieter is een hypotheek niet hoger is dan 125% dan het bedrag wat ‘n pand zou opbrengen bij een executieveiling. Bij dit soort veilingen gaat het pand per opbod de deur uit. Uit een steekproef onder 700 probleemhypotheken bij DSB kwamen kwam naar voren dat deze gemiddeld 146% van de executiewaarde bedroegen. Dat is dus vele malen hoger dan gebruikelijk en ‘n fikse last voor de woningeigenaar.
De DSB had in de reclame een relatief lage rente voorgespiegelt, maar kon contractueel gezien na een jaar de rente wijzigen. Dat betekende dus dat deze omhoog ging, wat er in resulteerde dat mensen hun huis in de verkoop moesten zetten en in de meeste gevallen met een restschuld overbleven, of de hypotheek moesten laten overnemen door de bank, waardoor ze dus vast bleven zitten aan de DSB. Ai. Nogal onprettige situatie dus.
Tot dusver hielt de DSB het wel uit. Het kreeg ‘n boete van de AFM, de autoriteit van de overheid die financiële instanties controleert, van bij elkaar 110.000 euro. Het ging op twee boetes, eentje voor het geven van teveel krediet (overcreditering) en eentje voor het onvoldoende informeren van klanten. Gerechtigheid voor de klanten, zou je denken. DSB gaat z’n leven beteren. De bank zag de boete echter vooral als imago schade.
Vervolgens verschijnt Pieter Lakeman tentonele. De beste man is de eindbaas van stichting Hypotheekleed, een stichting die zoals de naam al doet vermoeden, strijdt tegen overcreditering. Ja dan ben je bij de DSB wel aardig aan het goeie adres. Wat de man alleen niet zo in de vingers had, was communicatie. Want wat deed hij nu? Op ‘n frisse donderdag ochtend in oktober 2009 was hij te gast bij Goedemorgen Nederland. Hij riep alle rekeninghouders op om hun tegoeden bij DSB Bank weg te halen: ‘DSB moet failliet’, was zijn letterlijke uitspraak. De bank was al kwetsbaar omdat veel kort spaargeld was aangetrokken om langlopende hypotheken te dekken en veel spaarders hadden de bank op dat punt in 2009 al verlaten. Ja, nu mag je raden wat de resterende spaarders deden.
Althans, dit probeerden ze. Een paar uur na de oproep ging de DSB site op zwart. Hackers, aldus de bank, larie volgens Lakeman en een onafhankelijke computerbeveiligingsexpert. We zullen daar nooit meer achter komen, maar het vermoeden heerst dat de bank de site twee dagen lang op zwart hield om de schade te beperken, zodat spaarders geen zogenaamde bankrun konden plegen.Niet zo’n succes verder, in drie dagen hadden rekeninghouders 317 miljoen opgenomen, hetgeen was opgelopen tot 664 miljoen op het moment dat de rechtbank tot een noodregeling besloot. Deze zorgde ervoor dat de bank vrijwel onbestuurbaar werd (in de woorden van baas Scheringa ‘kapot gemaakt’).
19 oktober 2009 vroegen de bestuurders van de bank faillissement aan. In de dagen daarvoor konden klanten al niet meer bij hun rekening en was pinnen zo goed als onmogelijk. De DSB zou ook niet genationaliseerd worden, redding leek dus ook niet het geval. Het doek viel voor de bank.
Meer Lezen