De panama papers. Kleine kans dat je de afgelopen dagen niks meegekregen hebt van dit nieuwe financiele lek, ongeveer zo groot als drie maal de hoeveelheid documenten van WikiLeaks. En dát was al een bombshell. 11,6 miljoen documenten met daarin namen, transacties, overeenkomsten, inschrijvingspapieren van vennootschappen en zowel interne als externe communicatie binnen Mossack Fonseca & Co., een Panamese advocaten-firma, zijn gelekt. Wat gebeurde er, hoe lekten deze documenten en nog veel belangrijker; is het ethisch verantwoord, of strafbaar wat hier gebeurt is?
belasting ontduiken; de basis
De constructies van Mossack Fonseca waren in de basis vrij simpel. Bedrijven, vermogende personen of stichtingen zetten een vennootschap op op een belasting-vriendelijk land, denk hierbij aan aan de Kaaiman eilanden, de Bahama’s’s, Samoa of Panama. Hier is dan een bedrijf aanwezig, en door middel van een tussenpersoon stallen de bovengenoemde hier geld, vastgoed of ander waardevol bezit waar je in Nederland bijvoorbeeld torenhoge belastingen over zou betalen. De vennootschappen op dit soort eilanden worden meestal ‘offshore vennootschappen’ genoemd, maar ook werd er veelvuldig gebruik gemaakt van trust-fondsen en stichtingen. Dit niet om belasting te ‘ontduiken’, wat een volstrekt illegaal iets is, maar door middel van een maas in de wet deze te ‘ontwijken’.
De kopstukken
In de Panama papers komen grote namen voorbij. Denk hierbij aan oud-international Clarence Seedorf, die hier de sponsorrechten en -opbrengsten stalde van zijn motorrace-team, maar ook bekende binnen- en buitenlandse politici. De premier van IJsland, de president van Oekraïne of de vader van de premier van Engeland. Het gaat in het totaal om miljarden en miljarden euro’s, dollars en roebels, waarvan nog lang niet alle eigenaren boven zijn gedreven. Dit door ontzettende complexe constructies, welke weer nodig waren voor het ontwijken van de bovengenoemde belastingen.
Maar niet alleen prominente kopstukken van onze hedendaagse wereld waren betrokken bij de praktijken van Mossack Fonseca. Ook Solidaridad, een Nederlandse stichting die hulp verleend in Afrika, maakte gebruik van een offshore-stichting en kwam dus ook voor in de ‘papers’. De directeur is zich van geen kwaad bewust, want als stichting betaalden ze toch al geen belasting, dus het was niet om deze ontwijken, eerder voor bijkomende ‘transparantie’.
Bank ABN AMRO kwam ook voor in de documenten en bleek klanten een hand boven het hoofd te houden via dochter-firma’s van de bank. De bank zo erg veel moeite gedaan hebben om te verhullen dat zowel particuliere als zakelijke klanten gebruik maakten van een offshore onderneming.
Ook de FIFA is niet ontkomen aan de Panama Papers. Volgens het Financieel Dagblad zouden er via twee Nederlandse brievenbusfirma’s, bedrijven die in Nederland gevestigd zijn en transacties doen door middel van deze offshore-bedrijven, in totaal meer dan 160 miljoen dollar is betaald aan sportmarketingbedrijven die worden genoemd in de aanklacht van de Amerikaanse justitie tegen FIFA-officials. De betalingen werden gegoten in nep-contracten. Een zoveelste schandaal voor de FIFA.
Het ‘waarom’
Waarom wordt, in de basis, belasting ontweken? Waarom zetten mensen dergelijke constructies op? Om hier dieper op in te kunnen gaan, maak ik even gebruik van de onderstaande afbeelding. Aan de hand van deze kan ik net even iets makkelijker uitleggen wat er nu precies gebeurt, waarom en hoe deze constructie in elkaar zit.
Het Canadese bedrijf ‘Khan Resources Inc’ zit in de mijnbouw. Het volledige belang in deze onderneming is in handen van de brievenbusfirma Khan Resources B.V., welke zijn belang weer verdeeld over CAUC Holding Mongolië, die weer in handen is van Khan Resources Bermuda. Het is een complex verhaal, maar in de basis komt het neer op het volgende; een onderneming heeft bezit, inkomsten, uitgaven in een vennootschap. Deze bezittingen spreidt de onderneming vervolgens uit, zie het als het uitsmeren van pindakaas over een plakbrood, over verschillende vennootschappen in verscheidene landen. op deze manier wordt belasting niet ontdoken, maar door het te verspreiden wordt het ontweken, door overal precies genoeg neer te zetten en op deze manier onder allerlei normen uit te komen. Dit doen bedrijven maar ook privé-personen, om zoveel geld binnen de onderneming te houden en aan de staat waar ze gevestigd is te onthouden.
De motieven om dit te doen lopen nogal uiteen, da wil ik niet teveel bij stilstaan. Soms is het geld verkregen op een manier die door de wet van het vestigingsland niet wettelijk ‘legaal’, dan kan er voor gekozen worden dit ergens anders onder te brengen. Het verschilt heel erg, maar ik wil benadrukken dat ze vorm van ontwijking niet altijd aangeeft dat het om een criminele situatie gaat. Bedrijven die minder belasting betalen, kunnen in hypothese meer investeren in de onderneming wat uiteindelijk beter is voor de werknemer.
Ethisch, onethisch of gewoon illegaal?
Een grijs-gebied, dit. De keuze of dit ethisch of onethisch is, laat ik bij de lezer. Of het illegaal is, is een feit, en vrij makkelijk te beantwoorden; nee. Deze vorm van ontwijking, is ontwijking, geen ontduiking. Hier kan en mag geen straf op gezet worden, puur omdat de firma’s die gebruikt worden ook echt functioneel zijn. Hetzij; ze moeten de beschikking hebben over één werknemer, een werkruimte en een telefoon. Schimmig, dat zeker, maar verre van illegaal.
Bedrijven staan er vrij in inkomsten en bezittingen onder te brengen in een ander bedrijf. Niet strafbaar. Dat deze onderneming aanwezig is in een belasting-technisch ‘gezellig’ land, maakt voor de wet weinig uit. Wat daarentegen wél strafbaar is en ook écht onder ontduiking valt, is belastingfraude. In deze situatie wordt een vertekend beeld van de werkelijkheid opgegeven, zodat er geen belasting betaald wordt over een wel degelijk aanwezig vermogen. Voorbeelden hiervan zijn het doelbewust fout invullen van je aangifte. Want, vergis je niet; de bedrijven in de Panama Papers betalen wel belasting, maar door constructies aanzienlijk minder dan wanneer ze hier geen gebruik van zouden maken. Een wezenlijk verschil, en het verschil tussen een jarenlange celstraf met bijkomende boete, of vrij rond kunnen lopen en kunnen genieten van je cocktail.
De onderste steen is nog lang niet boven, en met 11,6 miljoen documenten kan dat ook nog wel even duren. De door een hack-verkregen documenten zijn inmiddels in handen van ‘n Duitse krant, een journalisten-collectief en eigenlijk het volledige internet.
Meer Lezen